فلبيت (التهاب سياهرگ‏ها)

اگر چه بسيارى از مردم كوچك‏ترين اطلاعى از اين بيمارى ندارند ولى فقط مى‏دانند كه بايد براى رگ‏هاى خونى پاهاى خود كارى انجام دهند. از آن طرف كسانى كه دچار فلبيت هستند، درباره‏ى بيمارى خود مطالب زيادى مى‏دانند. يك بيمارى دردناك و ترسناك كه مى‏تواند با لخته شدن در سياهرگ‏هاى خونى ريه، مرگ‏آور شود.
به بيان صحيح‏تر فلبيت همان ترومبوفلبيت مى‏باشد. ترومبو به معنى لخته خونى است كه خطرناك‏ترين علامت بيمارى است؛ دو نوع فلبيت وجود دارد، ترومبوفلبيت وريدهاى (16)عمقى با DVT كه خطرناك‏ترين نوع اين بيمارى است و فلبيت سطحى كه در اين مبحث عمدتا درباره‏ى اين نوع فلبيت صحبت مى‏كنيم.
فلبيت فقط به معنى التهاب سياهرگ‏ها است كه مى‏تواند التهاب سياهرگ‏هاى سطحى نزديك پوست باشد و يا سياهرگ‏هاى عمقى پا را در بر گيرد.
اغلب بايد مراقب ترومبوفلبيت عمقى باشيم؛ زيرا در اين افراد مى‏تواند لخته خون متحرك ايجاد شود و مستقيما به ريه‏ها راه يابد. DVT اغلب به مراقبت‏هاى بيمارستانى و مصرف مواد ضد انعقاد نياز دارد. لخته‏اى كه در فلبيت سطحى به وجود مى‏آيد به حركت و رها شدن تمايل ندارد.
به همين دليل ما در اين مبحث به بررسى فلبيت سطحى مى‏پردازيم كه فرد بيمار تحت مراقبت پزشك است. نكات ذيل طورى طراحى شده كه بدون تجويز دارو، درد را تسكين دهد و شانس تكرار بيمارى را كاهش بدهد.

قرص نخوريد.
 

اگر سابقه فلبيت يا لخته‏ى خونى داريد، مطمئنا نبايد قرص‏هاى ضد باردارى مصرف كنيد؛ شيوع ترومبوفلبيت عمقى در كسانى كه قرص‏هاى ضد باردارى مصرف مى‏كنند 3 تا 4 برابر افراد عادى است. چنين درصد بالاى لخته خون در رگ‏هاى عمقى، در افراد دچار فلبيت سياهرگ‏هاى سطحى نيز، احتمال تكرار بيمارى را زياد مى‏كند.

از استراحت و گرما استفاده كنيد.
 

فلبيت سطحى را مى‏توان با بالا بردن پا و استفاده از گرماى مرطوب درمان كرد. طورى استراحت كنيد كه پا 10 تا 20 سانتى‏متر بالاتر از قلب قرار گيرد. به نظر مى‏رسد اين روش به تسريع التيام كمك مى‏كند. التهاب فلبيت سطحى معمولا ظرف يك هفته تا ده روز از بين مى‏رود؛ اگر چه ممكن است 3 تا 6 هفته نيز طول بكشد.

عوامل خطرزا را بشناسيد.
 

هنگامى كه به فلبيت مبتلا شديد، خطر ابتلاى دوباره در شما بالا مى‏رود. ميزان اين احتمال چقدر است؟ عمدتا بستگى به اين دارد كه بتوانيد چه عواملى را كنترل كنيد. به طور كلى جراحى يا استراحت طولانى در رختخواب، خطر ابتلاى دوباره را بالا مى‏برد.
اگر نتوانيد از استراحت طولانى در رختخواب به علت بيمارى با آسيب شديد، اجتناب كنيد و در صورتى كه پير و مستعد به اختلالات خون هستيد مى‏توانيد از بعضى خطرها نظير جراحى الكتريكى اجتناب كنيد. در مورد خطرهاى موجود با پزشك خود مشورت كنيد اما به ياد داشته باشيد كه بلند شدن از رختخواب و قدم زدن مى‏تواند از فلبيت بعد از جراحى جلوگيرى كند.

درباره‏ى آسپيرين تحقيق كنيد.
 

بعضى مطالعات نشان داده كه خاصيت رقيق كنندگى آسپيرين مى‏تواند با جلوگيرى از تشكيل سريع لخته شدن خون در افراد حساس به اين بيمارى، خطر ابتلا به فلبيت را كاهش دهد. اين مطالعات توصيه مى‏كند كه آسپيرين را قبل از دوره‏هاى استراحت طولانى، مسافرت و يا جراحى مصرف كنيد. همه عوامل بالا گردش خون را كند مى‏كند و امكان تشكيل لخته خون را افزايش مى‏دهد. دكتر ديك مى‏گويد: من مطمئن نيستم كه آسپيرين، فرد را در برابر تشكيل لخته خون محافظت كند. اگر مى‏خواهيد از آسپيرين استفاده كنيد، ابتدا با پزشك خود مشورت كنيد.

به جاى مسافرت با ماشين، پياده‏روى كنيد.
 

آيا قصد داريد كه با ماشين سفر كنيد؟ اگر سابقه فلبيت داريد، مطمئن شويد كه چرخ‏هاى ماشين شما تنها وسيله‏ى حركتى‏تان نيست: نكته اصلى اين است كه بايد مرتبا بايستيد و ورزش كنيد؛ يك توقف در طول روز كافى نيست بلكه 4 تا 5 بار بايد توقف و مسافت‏هاى كوتاه‏ترى را پياده‏روى كنيد. كارى كه شما بايد انجام دهيد، جلوگيرى از كندى جريان خونى است كه به علت ساكن بودن طولانى به وجود آمده است. در شرايطى كه جريان خون كند شود، استعداد لخته شدن دارد.

اين هم يك دليل ديگر براى ترك سيگار
 

اگر چندين بار دچار فلبيت شده‏ايد و پزشك شما دليلى براى آن پيدا نكرده است، سيگار را ترك كنيد زيرا ممكن است بيمارى »برگر« داشته باشيد كه هنوز به داخل سرخرگ‏ها حركت نكرده است. بيمارى برگر با درد شديد و لخته خون، معمولا در پاها مشخص مى‏شود؛ اين بيمارى به طور مستقيم با سيگار كشيدن ارتباط دارد و تنها درمان آن ترك مصرف انواع تنباكو است. گاهى وقت‏ها برگر به صورت فلبيت شروع مى‏شود. امكان دارد برگر به طور اشتباهى به عنوان فلبيت تشخيص داده شود. در اين صورت سيگار كشيدن متناوب مى‏تواند براى سلامتى شما خطرناك باشد.

ورزش كنيد.
 

ورزش مخصوصا پياده‏روى باعث تخليه وريدها مى‏شود. تخليه وريدها مى‏تواند از عود بيمارى فلبيت جلوگيرى كند. تنها كارى كه شما مى‏توانيد انجام دهيد اين است كه با پياده‏روى از جمع شدن خون جلوگيرى كنيد.

هنگام دراز كشيدن، پاى خود را بالا نگه داريد.
 

اگر فلبيت داريد و به هر دليلى بايد در رختخواب بمانيد، پاى خود را چندين سانتى‏متر بالا بياوريد تا جريان خون را در وريدها افزايش دهيد.
همچنين توصيه مى‏شود كه هر چه مى‏توانيد در رختخواب، ورزش كنيد.

براى تسكين، جوراب‏هاى طبى بپوشيد.
 

بعضى از پزشكان پوشيدن جوراب‏هاى طبى را براى جلوگيرى از تكرار فلبيت توصيه مى‏كنند در حالى كه هيچ مدركى دال بر مؤثر بودن اين جوراب‏ها در جلوگيرى از فلبيت وجود ندارد. به نظر مى‏رسد كه اين جوراب‏ها، درد را تسكين مى‏دهند و احساس بهترى را در بعضى افراد به وجود مى‏آورند. بهترين توصيه؟ پس اگر احساس بهترى در شما ايجاد مى‏شود اين جوراب‏ها را بپوشيد.

هشدار پزشكى
 

علامت عفونت
 

اگر فلبيت درمان نشود، مى‏تواند با عفونى شدن، مرگ‏آور باشد. اگر علايم فلبيت، درد، قرمزى، حساسيت، خارش و تورم، همراه با تب بود و اين علايم تا يك هفته از بين نرفتند، بايد به پزشك خود مراجعه كنيد. اين علايم مى‏تواند نشانه‏ى عفونت باشد. پزشك شما مى‏تواند با آنتى‏بيوتيك آن را درمان كند.

مراقب آسمان آبى باشيد.
 

تاريخچه‏ى علمى انسان پر از گزارش‏هايى است كه نشان مى‏دهد بعد از يك مسافرت طولانى هوايى، مسافران دچار ترومبوز وريدهاى عميقى مى‏شوند در حالى كه هيچ كس مطمئن نيست كه چرا اين اتفاق مى‏افتد )فشار كابين، نبود تحرك، مصرف الكل(؛ اين وضعيت آن قدر شايع است كه به نام سندرم كلاس اقتصادى ناميده مى‏شود چرا كه به نظر مى‏رسد به ندرت مسافران نشسته در صندلى درجه يك را دچار كند.
مسافرت‏هاى هوايى طولانى و يا زمينى و يا هر بى‏حركتى طولانى، مى‏تواند خطر ابتلا به ترومبوز را افزايش دهد اما در هواپيما نسبت به ماشين، محدودتر هستيد. بنابراين اگر شما فلبيت داريد، بهتر است كه جوراب‏هاى الاستيك خود را قبل از پرواز بپوشيد و بعد از پرواز هر 30 دقيقه بلند شويد و در راه‏روى هواپيما راه برويد. براى حفظ رابطه‏ى خوب با بغل دستى‏ها، بهتر است صندلى كنار راهرو را انتخاب كنيد.
منبع : دايرة المعارف پزشك خانواده ،گروه مولفان انستیتوسلامتی آمریکا

پي‌نوشت‌ها:
 

16- وريد: سياهرگ
* انتشارات سپهر اندیشه - 1387